در اين خصوص لازم است به چند نكته حقوقي درخصوص برنامه جامع اقدام مشترك (برجام)، PMD، NPT و سازوكارهاي حقوقي بين‌المللي اشاره كرد كه در ادامه به اختصار به آن توجه مي‌كنيم.
1- آنچه درخصوص برجام بايد مدنظر قرار دهيم اين است كه جمهوري اسلامي ايران در مذاكرات هسته‌اي خود با 1+5 دو موضوع را از هم تفكيك كرده‌اند. آن دو موضوع عبارتند از آنچه كه مربوط به فعاليت‌هاي نظامي ايران در گذشته بوده است و آنچه ناظر به آينده است. جمهوري اسلامي ايران با ابتكارات و اقداماتي كه درخصوص PMD انجام داد، اين پرونده را به‌طور كامل بست. بنا براين ادعاهاي آمريكايي‌ها درخصوص فعاليت‌هاي نظامي ايران در گذشته از هيچ وجاهتي برخوردار نيست.
2- آمريكايي‌ها درخصوص برجام بخش دومي را هم مطرح مي‌كنند كه ناظر به آينده است. يعني آنها مي‌گويند ايران بايد شفافيت‌هايي را انجام دهد. برنامه اقدام مشترك موسوم به برجام در اين خصوص نيز راهكار دارد و منافع امنيت ملي ايران را لحاظ كرده است. ماده 74برجام به « احترام كامل به حقوق حاكميتي ايران» توجه كرده است و در عين حال به صراحت اعلام كرده: «چنين درخواست‌هايي با هدف مداخله در فعاليت‌هاي نظامي ايران يا ديگر فعاليت‌هاي مرتبط با امنيت ملي ايران نبوده است».
3- راه حقوقي ديگري كه آمريكا با فشار بر آژانس درصدد است از آن، بهانه‌اي براي بازرسي‌هاي نظامي از ايران بتراشد، استناد به مجموعه نظارت‌هاي پادماني است كه الزاما منطبق بر برجام نيست. اين مسئله را در ابتدا مي‌توانند به اساسنامه آژانس انرژي اتمي و بعد از آن به روش‌هايي كه از دهه 90به بعد در سازوكارهاي بين‌الملل ديده شده است، مستند كنند؛ به‌طور مثال كنوانسيون 1993، بخشي از اين راه‌حل‌هاست. آژانس از دهه90 به بعد نظارت‌هاي جامعي را خارج از NPT درنظر گرفته است كه كشورهايي كه آن را امضا كرده‌اند لازم است آن را اجرا كنند. لازم به ذكر است ايران اين مجموعه نظارت‌ها را نپذيرفته است و امضا نكرده است.
4- روش ديگري كه ممكن است آمريكا سراغ آن برود جنبه‌هاي ديپلماتيك و سياسي است. ممكن است ايالات‌متحده در گزارش سه ماهه خود درخصوص پايبندي ايران به تعهداتش مايل باشد ايران را متهم به نقض برجام كند و تحريم‌هاي خودش در قبال ايران را تعليق نكند.
5- نهايتا ايران در قبال عهدشكني آمريكا 2راهكار پيش رو دارد كه مي‌تواند از آن استفاده كند.
الف) راه‌حل اول استفاده از سازوكار خود برجام براي محكوميت آمريكا است.
ب) راه‌حل دوم ايران هم در قبال نقض آمريكا برگشتن به حالت قبل از برجام است. البته بايد توجه داشته باشيم كه ما نبايد بهانه به‌دست آمريكا بدهيم كه در اين صورت آنها به مقصود خود رسيده‌اند.
نظر شما